Typen humane eindpunten

Voor het vaststellen van een humaan eindpunt kunnen verschillende typen parameters worden gebruikt, die zijn onder te verdelen in de volgende categorieën:

• klinische verschijnselen (bijv. tumorvorming);
• pathofysiologische veranderingen(bijv. verlaging in lichaamstemperatuur);
• gedragsmatige veranderingen (bijv. stereotypie);
• biochemische veranderingen (bijv. ketonurie);
• hormonale veranderingen (bijv. prolactine). 

Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van humane eindpunten

Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van humane eindpunten zijn er vooral op gericht het optreden van pijn en/of ongerief tot het maximale te beperken of zelfs geheel uit te sluiten. Grofweg zijn de ontwikkelingen onder te verdelen in twee categorieën:

1. Pre-klinische eindpunten

Hieronder wordt verstaan het gebruik van eindpunten die voorafgaan aan het optreden van pijn en/of ongerief. Hierbij kan gedacht worden aan het gebruik van niet-invasieve meetmethoden als bijvoorbeeld bioluminesence. Bioluminescence maakt het mogelijk virulente micro-organismen of tumorcellen via moleculair biologische technieken te labellen met het luciferease gen. Hierdoor wordt het mogelijk de verspreiding van de ziektekiem of de tumorcel op een niet-invasieve manier te volgen. In principe kan de techniek gebruikt worden om per dier een indicatie te krijgen over de groei of verspreiding van de ziektekiem of tumorcel (zoals metastasering) en reeds in een vroeg stadium, zelfs al voor het optreden van klinische verschijnselen, het dier uit het experiment te halen.

Een ander voorbeeld van een niet klinisch eindpunt is het gebruik van moleculair biologische technieken als transcriptomics. Zo kan in een carcinogeniteitstudie niet het optreden van tumoren als eindpunt dienen maar de up- of downregulatie van genen die betroken zijn bij het ontstaan van tumoren.

2. Niet-klinische humane eindpunten

Bij niet klinische eindpunten is de procedure in het experiment die uiteindelijk tot klinische verschijnselen zal leiden vervangen door een procedure die niet leidt tot klinische verschijnselen. Een duidelijk voorbeeld in dit verband doet zich voor in het onderzoek op werkzaamheid van geproduceerde vaccinbatches. Dit onderzoek was tot voor kort vooral gebaseerd op een challenge procedure waarbij de mate van geïnduceerde bescherming in gevaccineerde dieren gemeten wordt door de dieren enkele weken na de immunisatie in te spuiten met het virulente micro-organisme of toxine daarvan. De mate van bescherming van de dieren is dan een maat voor de werkzaamheid van het vaccin.

Voor een aantal vaccintypen is het tegenwoordig mogelijk om de ziek makende challenge procedure te vervangen door een bloedafname en een bepaling van de mate van bescherming door een titratie van antistoffen via een in vitro methode (bijvoorbeeld een ziektekiem/toxine neutralisatie in weefselkweek of een ELISA assay).