De OESO (Organisatie van Economische Samenwerking en Ontwikkeling, internationaal OECD genaamd) heeft een ‘humaan’ eindpunt gedefinieerd als zijnde: de vroegste indicatie van ernstige pijn, distress of naderende dood (in een dierexperiment).
Het doel van het gebruik van humane eindpuntenHumaan eindpunt De eerste indicatie in een dierexperiment van (mogelijke) pijn en/of ongerief dat, binnen de context van de te behalen wetenschappelijke eindpunten, gebruikt kan worden voor het humaan doden van het dier of het wegnemen of verlichten van de pijnlijke en/of stressvolle procedures. bij toxicologische studies is om nauwkeurig hevige pijn, hevige stress, lijden, of een aanstaande dood te kunnen voorspellen, voordat het dier deze gevolgen ondervindt.
Het rapport ‘Guidance Document on the Recognition, Assessment, and Use of Clinical Signs as Humane endpoints for Experimental Animals Used in Safety Evaluation’ is uitgebracht door de Organisatie van Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO=OECD) in 2000. Doel van het rapport is het ongerief binnen het regulatoire toxiciteitsonderzoek te beperken.
Als vereisten voor het correct waarnemen van ongeriefOngerief Discomfort. Een status van pijn en distress in proefdieren. bij proefdieren noemt de OESO:
- bekendheid van waarnemer met normale en afwijkende verschijnselen;
- zorgvuldig en regelmatig waarnemen (klinisch scoren);
- frequente objectieve bepalingen van mate van ongerief (pijnPijn De negatieve zintuiglijke en emotionele ervaring die wijst op een bewustzijn bij het dier van beschadiging of dreiging van beschadiging van het lichaam. De negatieve ervaring brengt veranderingen in het gedrag en de fysiologie van het dier teweeg, die erop zijn gericht de schade te beperken of te vermijden, de kans op herhaling van de beschadiging te voorkomen en herstel te bevorderen./ distress);
- indicaties voor onomkeerbaar verslechterende conditie bekend bij waarnemer;
- betrokkenheid van alle teamleden en bekendheid met ieders verantwoordelijkheden.
Observaties/ inspectie gezondheidstoestand:
- waarnemingsfrequentie hangt af van diersoort, eerder geconstateerde afwijkingen, aard en werking van toxische effecten en de beoogde onderzoeksdoelen (minimaal wekelijks wegen);
- gedragsobservaties gedurende de actieve periode van de diersoort;
- verhoogde waarneming bij die experimenten waarbij men direct effecten verwacht:
- eerste halfuur intensief;
- eerste vier uren speciale aandacht;
- eerste 24 uur regelmatige waarnemingen;
- na 24 uur minimaal dagelijks (zie ook: Code of Practice Welzijnsbewaking).
Signalen die tot bijzondere aandacht dienen te leiden en die een indicatie kunnen zijn voor euthanasie van het dier:
- abnormale vocalisatiesVocalisatie Geluid dat door een rat of muis wordt geproduceerd. Voor de mens al dan niet (ultrasoon) waarneembaar. Bij de rat wordt 20 kHz geassocieerd met angst of pijn en 50 kHz met prettige situaties.;
- abnormale agressiviteit;
- abnormale lichaamshouding;
- abnormale reactie op hanteren;
- abnormale bewegingen/ voortgang;
- zelf veroorzaakt ernstig letsel;
- open wonden of huidzweren;
- ademhalingsmoeilijkheden;
- botbreuken;
- (beginnende!) zweren op het hoornvlies;
- weerzin tegen (voort) bewegen;
- abnormaal uiterlijk voorkomen;
- snelle gewichtsafname of ernstige uitdroging;
- aanzienlijk bloeden;
- of iedere andere indicatie voor pijn of distressDistress Veelgebruikte Engelse term. Bedoeld wordt een nadelige situatie waarin het dier niet meer in staat is om zich biologisch succesvol aan te passen aan de stressoren waaraan hij wordt blootgesteld. Distress is aan de orde wanneer de stress zo heftig of langdurig is, dat er aanzienlijke veranderingen in de biologische functies noodzakelijk zijn om te kunnen overleven..
Richtlijnen voor toepassing van humane eindpunten:
- klaarblijkelijke voortdurende pijn/ distress;
- slechte vooruitzichten op herstel;
- gezondheidstoestand vormt aantasting van onderzoeksresultaten;
- definities clinical signs;
- instructieposter voor in proefdierenlaboratorium.
