Observatie

Monitoring van het welzijn van ieder individueel dier tijdens het experiment vereist een dagelijkse controle van het dier, een adequate beoordeling op welzijnsaspecten en een systeem van verslaglegging. In het bijzonder de kritische fasen in het experiment waarbij welzijnsaantasting kan plaatsvinden, zijn hierbij belangrijk. Deze kritische fasen dienen, indien mogelijk, aan het begin van het experiment te zijn bepaald. Eventueel kan een pilot-studie worden uitgevoerd. Dieren waarvan verwacht wordt dat zij mogelijk in welzijn achteruit gaan, dienen frequenter en uitvoeriger te worden gecontroleerd.

Controle van de dieren kan bestaan uit: ongestoorde observatie, hanteren, reactie op externe prikkels, bloed- en urinebepalingen, gewichtsbepalingen en het gebruik van specifieke registratiemethoden. Voor het vastleggen van de informatie kan gebruik gemaakt worden van zogenaamde score-sheets. 

Ongestoorde observatie

Ongestoorde observatie houdt in dat dieren op afstand en zo mogelijk zonder deze te storen worden geobserveerd. De meest ideale situatie voor ongestoorde observatie is een camera in de dierkamer te gebruiken en de beelden in een andere ruimte te bekijken. Dit zal niet altijd mogelijk zijn. In dat geval zal de observant zo stil mogelijk de dierkamer binnen moeten komen en enige tijd moeten wachten alvorens met de observatie te beginnen. Zie video 1.

Aspecten die moeten worden beoordeeld

• Activiteit: een gezonde muis en rat is actief, maar kent ook perioden van rust die frequenter worden naarmate het dier ouder wordt. Muizen en ratten zijn nachtdieren en de actieve periode voor deze dieren ligt in de periode dat het donker is. Afwijkend gedrag zal eerder en meer uitgesproken zijn in de actieve periode. Indien relevant is het dan ook aan te raden dieren ook in de donkere periode te observeren. Dit kan door gebruik te maken van infrarood licht.
• Sociale interactie: is deze normaal (zoals spelen, dominantiebepaling, slapen) of abnormaal (zoals vechten, isolatie van de groep, grazen van vacht). Onderdeel van de interactie is ook het maken van geluiden (vocalisatie).
• Alertheid: een alert dier exploreert en beoordeelt de omgeving onder ander door zich op te richten.
• Verzorging: een gezond dier besteedt frequent aandacht aan lichaamsverzorging.
• Abnormaal gedrag: zoals rusteloosheid, cirkelen, stereotypie, bizarre fighting, apathie, vocalisatie, etc. Zie video's 2, 3 en 4.
• Abnormale fysieke verschijning: Het ontstaan van misvormingen of abnormale ontwikkelingen (zoals een waterhoofd, tumor, achterstand in groei, etc.). 

Tijdens ongestoorde observatie zouden ook de omstandigheden in de huisvestende ruimte meegenomen moeten worden (bijv. abnormale omstandigheden in de kooi en beddingmateriaal, zoals ontlasting of bloed, etc.).

Voorkomen van antropomorfe projectie

Herkenbaarheid van welzijnsaantasting wordt sterk bepaald door kennis en ervaring van de observator en dient los te staan van een antropomorfe projectie. Van ratten en muizen is bekend dat ze als natuurlijk prooidier de eigenschap hebben symptomen van ziekte en pijn te onderdrukken, zodat de kans op predatie beperkt blijft.