Over het gebruik van humane eindpuntenHumaan eindpunt De eerste indicatie in een dierexperiment van (mogelijke) pijn en/of ongerief dat, binnen de context van de te behalen wetenschappelijke eindpunten, gebruikt kan worden voor het humaan doden van het dier of het wegnemen of verlichten van de pijnlijke en/of stressvolle procedures. dient bij de planning van een onderzoeksprotocolOnderzoeksprotocol Complete omschrijving van onderzoeksopzet. te worden nagedacht. Informatie hierover dient in het protocol te worden vastgelegd. Hierbij dient tenminste aandacht te worden besteed aan:

• het klinische verloop, de kritische punten hierin en het te verwachten ongeriefOngerief Discomfort. Een status van pijn en distress in proefdieren. /pijnPijn De negatieve zintuiglijke en emotionele ervaring die wijst op een bewustzijn bij het dier van beschadiging of dreiging van beschadiging van het lichaam. De negatieve ervaring brengt veranderingen in het gedrag en de fysiologie van het dier teweeg, die erop zijn gericht de schade te beperken of te vermijden, de kans op herhaling van de beschadiging te voorkomen en herstel te bevorderen.;
• de observatie frequentie en de vastlegging van bevindingen;
• het humane eindpunt en de parameters op basis waarvan dit humane eindpunt wordt bepaald;
• de verantwoordelijkheden met betrekking tot observatie en behandeling/euthanasieEuthanasie Doden door toepassing van methoden waarbij een snelle bewusteloosheid en dood intreedt zonder dat dit gepaard gaat met pijn of ongerief voor het dier. Euthanasiemethoden zijn onder te verdelen in mechanische en fysische methoden.;
• de wijze van behandeling/euthanasie;
• autopsieAutopsie Beoordeling van de in- en uitwendige organen van het dier na de dood. Voor een goede autopsie dient het dode dier nog niet zo lang dood te zijn, of goed geconserveerd te zijn na de dood..

Mocht er onduidelijkheid bestaan over het (klinische) verloop of over de parameters die voor de bepaling van het humane eindpunt kunnen worden gebruikt, dan is het uitvoeren van een pilotstudy met een klein aantal dieren aan te bevelen.

Verantwoordelijkheid

Voor aanvang van een dierexperiment moeten alle direct betrokkenen bij het experiment nauwkeurig op de hoogte zijn van de kritische fasen in het experiment. De onderzoeker (art.9) neemt hiervoor het initiatief. Alle betrokkenen moeten kennis hebben genomen van de volgende aspecten:

• normaal gedrag en normale fysiologie proefdier;
• verwachte afwijkingen van normaal bij de te volgen procedure;
• het moment waarop tot een humaan eindpuntHumaan eindpunt De eerste indicatie in een dierexperiment van (mogelijke) pijn en/of ongerief dat, binnen de context van de te behalen wetenschappelijke eindpunten, gebruikt kan worden voor het humaan doden van het dier of het wegnemen of verlichten van de pijnlijke en/of stressvolle procedures. wordt besloten;
• bewust van rol en verantwoordelijkheid;
• adviseur bij onverwachte klinische effecten;
• mogelijkheden voor post-mortem onderzoek om informatie te verkrijgen over de doodsoorzaak;
• score systeem om het beslissen makkelijker te maken (wanneer rapporteren over afwijkingen en bij wie?).

In geval van onduidelijkheid dient specifieke deskundigheid te worden ingeroepen, bijvoorbeeld van de aangewezen dierenarts, proefdierdeskundige (art.13f3a) of van de patholoog. Het is belangrijk dat verantwoordelijk personeel ten allen tijde bereikbaar is, zodat bij twijfel over het toepassen van een humaan eindpunt advies gevraagd kan worden.

Pilotstudies

Pilotstudies vinden voorafgaand aan het experiment plaats om een afbakening in onderzoekselementen/ parameters mogelijk te maken. Voor het bepalen van de in een experiment te hanterenHanteren Het omgaan met het dier; oppakken, vasthouden en fixeren (ook: 'handling'). humane eindpunten zijn pilotstudies nodig wanneer:

• de effecten van de behandeling niet bekend zijn zodat morbiditeitMorbiditeit 1. de vatbaarheid voor ziekte; 2. het aantal ziektegevallen binnen een populatie., tijdsverloop van de effecten en de benodigde waarnemingsfrequentie nog nauwkeurig moeten worden bepaald;
• de identificatie van humane eindpunten mogelijk op basis van specifieke parameters (bijvoorbeeld gerelateerd aan telemetrieTelemetrie Het verrichten van metingen op afstand (zoals lichaamstemperatuur, hartslag, bloeddruk, etc.), in de regel d.m.v. radioapparatuur. Hiervoor wordt een zender op of in het dier aangebracht en is het dier in staat zich vrij te bewegen. gegevens) kan plaatshebben;
• de pathologie die bij een dier wordt vastgesteld later gebruikt gaat worden om humane eindpunten in te lassen.